Uit beton gegoten. Groepsschuilplaatsen Type P

[AvB]

Vandaag uitgekomen bij Matrijs: Uit beton gegoten. Groepsschuilplaatsen Type P.

Mooi om te zien dat werk van ons overleden forumlid Joop Schreuder nu ook in een boek terecht is gekomen.

Hendrik Dijk & Rob Hoekstra (red.)

Uitgave in samenwerking met: Stichting Piramides in de Polder

€ 29.95 (incl. verzendkosten)
ISBN: 978-90-5345-567-8
druk: juni 2021
22 x 28 cm - 224 blz.
genaaid gebonden

Verspreid door de polder liggen grauwe betonblokken die nog het meest aan betonnen huisjes doen denken. Uit de afgeschuinde daken steken contrasterende ijzeren staken de lucht in. Ze roepen vooral op tot verwondering. Wat doen deze betonblokken in het landschap?

Type P
Nederland bereidde zich voor op een Duitse inval. Tussen november 1939 en april 1940 werden honderden groepsschuilplaatsen Type P gebouwd. Karakteristiek voor deze Type P’s is de rechthoekige vorm met drie afgeschuinde zijden en een rechte frontmuur. De schuine zijden waren aanleiding voor de bijnaam ‘piramide’. De Type P’s staan in een meanderend gebied van circa 3 bij 160 kilometer van Muiderberg, via Utrecht, Gorinchem en Dordrecht, tot Goudswaard. Ze waren bedoeld als groepsschuilplaats, om tot twaalf Nederlandse infanteristen tijdens de verwachte aanval vanuit Duitsland te laten schuilen. De lange linie betonnen groepsschuilplaatsen is echter nooit gebruikt.

Fascinerende betonblokken
Ruim 250 Type P’s zijn in de loop der jaren verdwenen of gesloopt, totdat in 2009 besloten werd de schuilplaatsen tot rijksmonument te verklaren. Voor deze publicatie zijn alle 580 bekende nog zichtbare Type P’s bezocht en nauwkeurig in kaart gebracht. De betonblokken zijn een bron van inspiratie voor kunstenaars en architecten, die de groepsschuilplaatsen doorzagen, inpakken en zelfs in hun geheel verplaatsen. Ook flora en fauna weten de Type P’s te vinden. Ze bieden woonruimte aan vleermuizen, overwinterende vlinders en bijzondere korstmossen. Het veelzijdige betonblok blijft fascineren!

https://www.matrijs.com/Uit-beton-gegot ... ype-P.html

[AvB]

Het boek is opgedeeld in een inleiding en de hoofdstukken Achtergrond en bouw, Groepsschuilplaatsen van de Vesting Holland (een inventarisatie per sector/regio) en Herbestemming.

Ik moet eerlijk bekennen dat ik het boek wat vind tegenvallen. Wat als eerste opvalt is dat het, ondanks de bijdrage van Joop, niet is geschreven door een (militair) historicus of geïnteresseerde. Wat eruit klinkt is een ietwat onwetende bewondering voor de groepsschuilplaats wat zich vooral uit in de voor vestingbouwkundig geïnteresseerden nogal oppervlakkige informatie. Informatie wordt her en der herhaald (waarschijnlijk door de opbouw in artikelen waardoor dubbelingen onvermijdelijk zijn), zowel in de lopende tekst als in onderschriften. Een hele serie foto's van Werk aan de Groeneweg doet ook herhaald aan en daarmee de onderschriften ("Wederom Werk aan de Groeneweg"). Historisch beeld is ook beperkt of komt uit bekende eerder gepubliceerde bronnen, terwijl er ondertussen meer is opgedoken, een oproep hier op het forum zou al voldoende zijn geweest. Een mooie toevoeging zijn de foto's van groepsschuilplaatsen uit het fotoalbum samengesteld door Unteroffizier Mehrländer (uit de Pionier-Erkundungsstab Holland, Aussenstelle I) uit de collectie van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. (Die dan weer officier wordt genoemd in het onderschrift, terwijl bedenkelijk is of hij wel op de foto staat)

Ik verwachtte eigenlijk een diepgravend standaardwerk over de groepsschuilplaats (boek waardig) maar het is eerder een verzameling artikelen van verschillende schrijvers geworden, waarbij heel veel veldwerk is verricht, maar helaas zijn die bevindingen niet gecombineerd met goed archiefonderzoek. De tekst is gebaseerd op bestaande literatuur, de literatuurlijst is wat karig, en archiefstukken zijn niet geraadpleegd. Je mist in het hele boek de Nederlandse genie in de periode vlak voor de oorlog. Er zijn zoveel prachtige plattegronden, documenten en correspondentie over de groepsschuilplaatsen in archieven te vinden maar daarvan is helaas niets gebruikt.

Zo is de nummering beperkt uitgelegd en nog ergelijker is de introductie van eigen identificatienummers, die niet worden toegelicht. ("In geen enkel dorp staan zoveel Type P's als in Muiderberg. Vanaf de Googweg zijn er meteen al meerdere te zien. Aa27 tot en met Aa30. [..] Aa26, die met graffiti is bedekt, [..] Verderop in Muiderberg staan Aa12, Aa13 en Aa14 bij de omhening van de Joodse Begraafplaats.") Al deze groepsschuilplaatsen hebben nota bene in deze sector een daadwerkelijke nummering op het bouwwerk zelf.

Ten slotte, de inventarisatie is zeer handig, en daar heeft ongetwijfeld veel tijd in gezeten. Maar de auteurs hebben de kaart met groepsschuilplaatsen ook online gezet en die is inmiddels uitgebreid met een klein aantal kazematten dat niet in het boek op de kaart staat. https://storymaps.arcgis.com/stories/6a ... 80068adb1f

Samengevat, ik zou het de doorgewinterde vestingbouwkundige niet aanraden. De online kaart is voldoende. Geïnteresseerden van cultuurlandschap en verwondering over al dat beton in de weilanden zullen er beter mee uit de voeten kunnen.

[ErwinZ]

Hmm leek me wel een aardig boekje.

Wat wij ons nog afvroegen, is de cover foto van jouw hand Arthur?

[svdb10]

Dank voor de recensie Arthur. Beetje teleurstellend wellicht maar ook weer niet heel verrassend; de markt voor dit soort gespecialiseerde boeken is in Nederland natuurlijk behoorlijk klein, dus hoe meer technische details je erin stopt hoe meer mensen je afschrikt of zoiets? Om de boeken dus 'publieksvriendelijk' te maken, wordt er altijd een hoofdstukje ''natuur" of "wandelroutes" ingestopt en vooral heel veel mooie (maar vaak nietszeggende) foto's waardoor het toegankelijk wordt voor een breed publiek.
Maar ik ben geen uitgever, noch heb ik de ambitie om zelf een boek te schrijven, dus ik kan makkelijk roepen vanaf de zijlijn. Beste stuurlui etc.

[AvB]

Hmm leek me wel een aardig boekje.

Wat wij ons nog afvroegen, is de cover foto van jouw hand Arthur?

Nee, een aantal schrijvers heeft grotendeels de fotografie op zich genomen.

[Barst]

De nummering wordt uitgelegd boven en op de kaarten. Misschien is de nummering niet ideaal, maar niet op elke P staat een nummer.

Van de 56 foto's in hoofdstuk 1 zijn er 6 van het Werk aan de Groeneweg. Op pagina 116 (Groep Lek) staat er nog 1. Hoeveel foto's er totaal in het boek staan heb ik maar niet geteld.

Wel jammer dat niet alle foto's een bijschrift hebben. Wie weet waar de P op pagina 17 staat? Ik vermoed zelf ergens in het Zuidfront bij Moerdijk.

Het is inderdaad geen standaardwerk voor die paar betonnerds die eigenlijk alles toch al (denken te) weten. Het heeft zeker zijn tekortkomingen maar Ikzelf vind het toch een aardig boek en de aanschaf zeker waard.

[Rene Ros]

Een mooie toevoeging zijn de foto's van groepsschuilplaatsen uit het fotoalbum samengesteld door Unteroffizier Mehrländer (uit de Pionier-Erkundungsstab Holland, Aussenstelle I) uit de collectie van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam.

en voor jou persoonlijk:

René

[Martijn]

Wie weet waar de P op pagina 17 staat? Ik vermoed zelf ergens in het Zuidfront bij Moerdijk.

P01.jpg

[ducatim901]

Wel jammer dat niet alle foto's een bijschrift hebben. Wie weet waar de P op pagina 17 staat? Ik vermoed zelf ergens in het Zuidfront bij Moerdijk.

Barst heb je een foto of scannetje van die pagina?
Ondanks dat er niet op elke groepsschuilplaats een nummer staat hebben ze wel degelijk per groep een nummer gehad dus bv een omschrijving als Kil34 voor schuilplaats 34 in Groep Kil had voldoende geweest.
Ik heb het boek nog niet ingezien dus voor mij nu makkelijk om een conclusie te trekken wat er beter had gekund...
JK

[Barst]

P onbekend.jpg

Martijn had de schuilplaats al gevonden op de online kaart. Wat de nummering betreft heb je ongetwijfeld gelijk. Ik weet niet waarom deze nummering niet aangehouden is, dat er kennelijk weinig of geen archiefonderzoek is gedaan/gebruikt heeft er wellicht iets mee te maken.

[ducatim901]

Joop heeft al mijn kaarten gehad, net als de rest van de archieven die Ik toen nog had (na mijn harde schijvendebacle).
Enkel Groep Nieuwersluis hadden we geen complete kaart van, de rest had Joop wel.
Ik ga er van uit dat ze voor dit boek wel gebruikt zijn maar of hij de kaarten gedeeld heeft geen idee.
We hebben het er over gehad en als hij het mij doorgaf aan wie hij zou delen dan was dat op zich geen probleem.
Ik kom wel geregeld kaartjes tegen met info die we gevonden hebben in het NA, wat ik alleen jammer vindt is dat dit
zomaar gedeeld wordt op Feesboek (Joop heeft daar veel tijd en werk ingestoken), door dit soort "gedoe" ben Ik nu zuiniger
op mijn archief.

Deze "P" staat idd aan de dijk bij de Moerdijkbruggen.
JK

[Dikkieturf]

Hoi Mannen,

Ik weet niet over welke kaarten jullie het hebben maar ik heb na het overlijden van Joop een serie kaarten, door Joop gemaakt, gekregen van zijn echtgenote. Hierbij kreeg ik ook toestemming om ze te gebruiken zodat het vele werk van Joop niet voor niets was geweest.

Joop was nog niet klaar met het gebied rond Utrecht en die heb ik toen zelf gemaakt.

Ik zet er af en toe wel eens een op facebook. Hebben jullie daar bezwaar tegen?

Groet,

Dikkieturf.

[WimVe]

Ik zet er af en toe wel eens een op facebook. Hebben jullie daar bezwaar tegen?

Als het idee van Joop een publicatie was dan zou ik zijn werk niet zo maar op facebook gaan zetten.
Maak dan een soort van naslagwerk met al zijn tekeningen er in. Naast het al uitgegeven boek.

Helaas hebben weinig mensen respect voor copyright en de inzet en moeite die iemand ergens voor gedan heeft.
Ik publiceer ook geen 3D plaatjes meer zonder watermerk er doorheen.

[ducatim901]

Dirk, Als Bouke daar toestemming voor heeft gegeven is dat geen probleem.
Maar dan nog vind ik het jammer dat je de bron er niet bij zet, juist voor Joop.
Ik heb er nog steeds moeite mee dat Joop er niet meer is (in levende lijve).
JK

[Dikkieturf]

Bij de eerste kaart heb ik een klein stukje geschreven over Joop op alle andere kaarten staat zijn naam vermeld.

Groet,

D.