Hardnekkig gevecht om toeristische rol vesting

[Annelies]

HOEK VAN HOLLAND - Bunkers als publiekstrekker, het is weer eens wat anders dan het strand.
Cor Quist en Jeroen Appel van de stichting Vesting Hoek van Holland zien voor militaire geschiedenis al jaren een prominente toeristische rol weggelegd. Afgelopen zomer presenteerden ze voor het eerst hun plan; een gedeeltelijke reconstructie van 'Vesting Hoek van Holland'.

Om meteen van wal te steken: in Hoek van Holland zelf is het geschiedkundige park nog niet veel verder gekomen dan het papieren plan. Quist en Appel voelen zich wel gesteund door partijen als de deelgemeente en projectontwikkelaars, maar dat heeft zich nog niet vertaald naar de praktijk. Sterker, vanwege de aanleg van de Hoekse Baan, tot voor kort bekend als Tweede Ontsluitingsweg, gaan er twee bunkers verloren.

"Wat dat betreft lopen Hoek van Holland en Rotterdam achter op Westland,'' vertelt Appel. Quist vult aan: "Het gaat hier traag omdat altijd veel partijen zijn betrokken bij een plan. Wat ook meespeelt, is dat in Rotterdam nog steeds relatief onbekend is dat Hoek van Holland van grote militair-historische waarde is. Wie eenmaal weet wat hier is, kijkt er met andere ogen tegenaan.''

Hoek van Holland kent uitgebreide, vaak ondergrondse, complexen uit de hele twintigste eeuw. Quist somt op: "Er is Nederlandse kustverdediging uit het einde van de negentiende eeuw, deels gebruikt in de omvangrijke Duitse vesting uit de Tweede Wereldoorlog. Het Nederlandse leger keerde in de Koude Oorlog weer terug. De Amerikanen hebben in de jaren zestig een belangrijke straalzender geplaatst, waar er nog twee van in de hele wereld bestaan. En dit is de enige die nog op zijn plek staat.'' Appel: "Alle moderne fortificaties liggen hier op een kluitje. Het zijn de laatste verdedigingswerken die in Nederland zijn gebouwd. Met de huidige wapens zijn deze complexen overbodig.''

De Duitse 'Festung Hoek van Holland' heeft nog de meeste sporen nagelaten. Het dorp is in de jaren veertig goeddeels afgebroken, om plaats te maken voor een immens fort aan de monding van de Waterweg. De buitenste verdedigingslinies liepen tot in de Westlandse dorpen Monster en Naaldwijk. De boel was zo grondig opgezet dat de geallieerden er geen aanval op uitvoerden. De meeste fortificaties zijn na de oorlog intact gelaten en begraven, iets wat Hoek van Holland nog unieker maakt, betogen Quist en Appel. "Bij de D-Day-stranden in Frankrijk, waar jaarlijks talloze Amerikanen komen, is de boel voor het grootste deel gesloopt. Met een reconstructie hier is beter te zien hoe een Duitse stelling er bij heeft gelegen.''

De omvang van de Duitse vesting wordt meer zichtbaar. "In een nieuwbouwproject bij 's-Gravenzande wordt een tankgracht gereconstrueerd,'' zegt Appel. "Met een zichtbare wal of als een lijn op de weg. Westland pakt het goed op. Enkele bunkers die geen privébezit zijn, komen op de monumentenlijst. Wij hebben daarvoor een advisererende rol, maar het is nu ondoenlijk alles in beheer te nemen.''

In Hoek van Holland hoopt het museum dit jaar de zogeheten Tafelbunker aan de Noorderpier definitief voor het publiek te openen. Al moet Cor Quist daar niet op worden vastgepind. "Volgens mij heb ik ooit eens gezegd dat het in 2006 open kon. Of in 2007. Dus ik ben een beetje voorzichtig geworden.'' De vrijwilligers van de stichting werken elke zaterdag gestaag door. De bunker dient in elk geval nog voorzien te worden van een hydraulisch bediende gepantserde plaat, waar een Duits kanon achter is geplaatst. Daar zoekt de stichting trouwens nog een sponsor voor.

De bunker een betere afzetting geven, ook in het Vinetaduin om ongelukken te voorkomen, zijn komend jaar de speerpunten. Stapje voor stapje worden de activiteiten uitgebreid, al geeft Quist te kennen dat het hier en daar sneller mag met medewerking van overheidsdiensten.

Het geloof van de stichting in het historische park vertaalt zich bij de betrokkenheid van het opknapwerk. Quist: "Ik ben geen Hoekenees, maar heb het geluk dat mijn vrouw begrijpt waar ik hier elke week mee bezig ben. Anders was ik thuis allang over mijn koffer gestruikeld.''