Het is bijna acht jaar geleden dat ik in dit topic het eerste bericht plaatste over de graafwerkzaamheden over Kazemat Midden. Een paar jaar later werd Kazemat Zuid uitgegraven en verplaatst. Het is 2018 en de werkzaamheden aan de Scheveningse
Boulevard hebben Kazemat Noord bereikt.
Een verslagje van de open dag gisteren (10 februari), en een paar kiekjes.
Acht jaar geleden stond ik zelf als gids aan de andere kant van het hek Nu sta ik al meer dan een half uur geduldig in de rij om toegelaten te worden tot de recente ontdekking in de Scheveningse
Boulevard: een Duitse MG-bunker. Gelukkig kan mijn dochtertje, die ten tijde van de openstelling van de Kazemat Midden (met Duitse aanbouw en gang) nog in de wieg lag, de tijd doden met het verslaan van Pokemons in de virtuele 'Pokegym' die zich ter hoogte van het Carlton Beach moet bevinden.
Om de verwachte toestroom van publiek in goede banen te leiden, moest men zich op een website van de gemeente aanmelden voor een bepaald tijdsblok. De 800 'plaatsen' waren in no-time vergeven. Achter mij staat een man die in de rij is gaan staan zonder 'virtueel plaatsbewijs'. Enkele malen herhaalt hij dat het noemen van de naam 'Ronald' (ik heb zo''n vermoeden wie daar achter steekt, maar houd mij mond) voldoende zou moeten zijn om alsnog toegang te krijgen.
T20180210_0000.jpg
Afsluiting van de 'Bunker ontdekdag': even na vijf uur 's middags daalt de laatste groep belangstellenden af naar de Duitse MG-bunker.
Van de door sommigen gevreesde identiteitscontrole aan de hand van nauwgezet opgestelde bezoekerslijsten is echter geen sprake. Telkens worden groepjes van 20 personen doorgelaten, die dan weer een stukje verderop mogen wachten tot de toegang tot de bunker vrij is gegeven. Opmerkingen achter mij dat 'dit toch sneller moet kunnen'. Ik weet haast wel zeker dat men, eenmaal afgedaald, zal begrijpen dat het proces om 800 tot 1000 bezoekers te verwerken in een bouwsel dat gebouwd is voor een paar man personeel, niet zo simpel is.
Het is weer een kwartiertje later als we, het is inmiddels bijna vier uur, rond een van de gidsen staan. Ik ken de goede man niet, ik heb inmiddels gezien dat het vrijwilligersbestand van de Stichting Atlantikwall Museum
Scheveningen een aardige verandering heeft doorgemaakt, nadat ik in 2014 mijn bunkeractiviteiten op een laag pitje heb gezet. Wel weet ik dat je na ruim zes uur in actie te zijn geweest tamelijk afgemat moet zijn. Wij krijgen een korte uitleg, die vooral op technische details van een flankerende bunker ingaat en nog kort het verschil met de Nederlandse kazemat belicht. Dan mogen we weer een 30 meter verder. De stalen trap naar beneden is al zichtbaar en er is goed zicht op het dak. Aan de voorzijde zit een merkwaardige 'knik'. Eenmaal binnen zal blijken dat de gang een typische constructie heeft.
Een groep mensen komt omhoog en wij mogen afdalen. Het ene deel gaat direct naar de geschutsruimte, terwijl wij de afwachtingsruimte mogen bekijken. De nooduitgang is goed zichtbaar en is een kleine tentoonstelling ingericht met de vondsten. Terwijl de bezoekers luisteren naar de toelichting, richt ik mijn aandacht op de details op de muren.
T20180210_0013A.jpg
Bunkervondsten
Het tempo zit er in, we gaan de ruimte weer uit en moeten in de nauwe gang wachten op het 'wisselen' voordat we de rest van de bunker kunnen bekijken. Of de gids hier nog iets heeft gezegd op het op de muur zichtbare bouwnummer weet ik niet. Wellicht is dat iets dat alleen de echte fans het hart sneller zal doen kloppen.
In de geschutsruimte valt de gemetselde fundering voor de mitrailleur op. Tot een uur geleden heeft hier nog een wapen gestaan, om te tonen hoe het er ooit uitgezien heeft. Gelukkig heeft de gids nog wel een foto op zijn telefoon. Terwijl onze groep geacht wordt om de bunker weer te verlaten (op mijn foto's zie ik dat het bezoek ongeveer 10 minuten heeft geduurd) komt een oude bekende binnen. Patrick is ook al de hele dag in de weer en heeft nog geen gelegenheid gehad om de S3 te bekijken. Ik herken de hectiek. Ik maak van de rust binnen nog gebruik om een paar plaatjes te schieten en de inrichting beter in mij op te nemen. Er zijn sporen te zien van de houten deur die hier ooit gezeten moet hebben. Hoewel ik niet zo'n nummer verzamelaar ben, gaat het bouwnummer 8535 ook op de foto.
T20180210_0015A.jpg
Links de toegang tot de afwachtingsruimte, rechtdoor de knik in de gang naar de geschutsruimte.
Onze groep is in geen velden of wegen meer te bekennen, maar gele bordjes maken duidelijk hoe je bij de S3 komt. Buiten het bouwterrein om lopen we naar het tweede hoogtepunt van de dag. Onderweg zien we een aantal Duitse reenactors (d.w.z. reenactors gestoken in Duitse uniformen) die genieten van de zon.
Aangekomen bij de S3 (toegang via een opening in de schutting rond het bouwterrein, ook hier weer geen strenge toegangscontrole hoewel een verkeersregelaar een oogje in het zeil houdt), is een aangename verrassing dat de basalt bekleding deze keer niet is verwijderd, behoudens de stenen voor de schietopeningen. Kazemat Midden maakte destijds op de open dag in 2009 aan de buitenkant het een desolate indruk, nu heb je een prima zicht hoe het er allemaal in de mobilisatieperiode uit heeft gezien (in de Beeldbank van het Haagse gemeentearchief is er trouwens een vooroorlogse foto waar een dame trots poseert naast de kazemat).
Het is allemaal een feest der herkenning. De overdekte loopgraaf (gang) die destijds onder de tankmuur doorliep, de aanbouw aan de Nederlandse kazemat. Het verroeste pantserluik, een blik in de eigenlijke kazemat. Acht jaar geleden stonden in die krappe ruimte twee reenactors uren lang gestoken in Nederlands uniform bezoekers die ook naar binnen waren gekropen te woord, nu werpen we een blik naar binnen. Een bekend interieur.
Nog even rondgekeken in de aanbouw. Het valt me op, waar bij Kazemat Midden nog duidelijke delen waren te zien van de oorspronkelijke klimkoker de verbouwing hier door de bezetter grondiger is aangepakt.
T20180210_0055.jpg
Op deze plek weinig uitleg. Het is inmiddels half vijf. Het einde van de dag nadert. De oude bekenden van de SAMS die ik nog even de hand schut, zien er vermoeid uit. Ik herken het gevoel. Het einde van een fraaie, maar inspannende dag.
Mijn dochtertje wil nog even op het stand spelen. En zo, als we teruglopen, zien we even na vijf uur de bouwhekken rond de Duitse bunker gesloten worden. De laatste bezoekers gaan naar binnen. Daar staat Leo den Dulk. De laatste bekende die ik nog even spreek. Hij was al rond zeven uur 's ochtends ter plekke. Dat gaat in de benen zitten. Maar hij kan terugkijken op wederom een geslaagde dag! En in de stralen van de ondergaande zon nemen we afscheid.